Het is voor zowel werkgever als werknemer moeilijk om het gesprek aan te gaan over geldzaken en -zorgen. Toch is het belangrijk dat u het gesprek aangaat om stress, ziekteverzuim en concentratieverlies te voorkomen. Hoe pakt u dit aan? Wij helpen u hierbij met onderstaande gesprekstips.
Gesprekstips:
- 1Het gesprek aangaan
Maak de drempel voor uw werknemer zo laag mogelijk. U kunt bijvoorbeeld starten met: ‘Ik wil je graag wat vragen. Voel je vrij om zelf te bepalen of je antwoord wilt geven. Ik zal de informatie vertrouwelijk behandelen en het heeft geen gevolgen voor je baan. Misschien ligt het gevoelig, maar ik heb de indruk dat er wat speelt, misschien iets financieels. Als dat zo is, dan denk ik graag mee over mogelijke oplossingen. Het zou jammer zijn als je onnodig blijft rondlopen met deze zorgen.’
U kunt ook aangeven dat geldzorgen vaak voorkomen (bij 1 op de 5 huishoudens) en dat mensen vaak opgelucht zijn als ze hulp krijgen bij het oplossen daarvan. En dat u geïnteresseerd bent in hoe het met uw werknemers gaat en het belangrijk vindt dat ze goed in hun vel zitten.
Geef in het gesprek aan welke soorten hulp er bestaan bij geldzorgen. Zoals vrijwilligers en de gemeente. Of misschien biedt uw organisatie een budgetcoach aan of is er een eigen sociaal fonds? Kijk voor een overzicht van hulpvormen op de pagina Verwijzen. Of kijk op Geldfit.nl voor hulp in de woonplaats van uw werknemer. Geldfit is ook bereikbaar via telefoonnummer 0800-8115.
- 2Stel open vragen
Financiële problemen liggen vaak gevoelig,. Zodra uw werknemer vermoedt dat u een oordeel heeft, zal hij waarschijnlijk op zijn hoede zijn. Als u open vragen stelt, merkt uw werknemer dat u oprecht geïnteresseerd bent in wat hij meemaakt. Het voelt ook gelijkwaardiger. Vraag ook naar iemands gevoel. Bijvoorbeeld: Hoe is het om dagelijks stress te hebben over je financiën? Of: Wat betekent het ontslag/ ziekte van je partner voor jou?
Probeer de ‘waarom heb je-vraag’ te vermijden, om te voorkomen dat uw werknemer in de verdediging schiet. Beter is: ‘Hoe gaat het met …? ’
Voorbeeld
Stel, u heeft het vermoeden dat uw werknemer de post niet open maakt. Door te vragen ‘maak je de post open?’ voelt de ander aan dat u vermoedt dat dit niet het geval is. Een open vraag zou kunnen zijn: ‘Hoe ga je met de dagelijkse post om?’.
- 3Laat merken dat u de ander begrijpt
Laat merken dat u oprecht luistert zonder oordeel en toon empathie. Dit kunt u doen door ik-boodschappen te vermijden en het gevoel van de ander samen te vatten in de tweede persoon (je-vorm). Daarmee plaatst u uzelf dichter bij een ander, zonder oordeel. U kunt bijvoorbeeld zeggen:
- Dat vind je lastig
- Je had nooit gedacht in deze situatie terecht te komen
- Je wilt je er voor inspannen om er weer uit te komen
Probeer om wat de ander zegt te spiegelen (reflecteren) maar net wat minder zwaar te maken of wat optimistischer. Hiermee vergroot u de kans dat de ander in beweging komt. Zie bijvoorbeeld onderstaand gesprek:
Voorbeeldgesprek
Werknemer: ik heb zoveel schulden, ik kan dit nooit meer oplossen.
U: Je realiseert je dat het een hele opgave is (U zoekt naar een opening om het ‘nooit’ van uw werknemer wat kleiner te maken)
Werknemer: ja, ik heb 23.000 euro schuld, dat krijg ik toch nooit afbetaald!
U: maar als er een manier zou zijn, dan zou je dat wel graag willen. Daar zou je je voor willen inspannen. (U voegt toe dat hij of zij zich wel zou willen inspannen. Dat zei uw werknemer niet, maar u toetst of dat zo is en zet het op de agenda.)
Werknemer: ja natuurlijk. Dit is ook geen leven zo. De kinderen komen van alles tekort en ik heb continu hoofdpijn van de stress.
U: Dus als ik je zou kunnen verwijzen naar iemand die je kan helpen, dan heb je daar wel interesse in. (U agendeert dat u uw werknemer graag zou verwijzen en toetst het).
Uw werknemer zal hierop niet snel nee zeggen. Zo heeft u de weg geopend om uw werknemer te gaan verwijzen.
- 4Effectief informeren en motiveren
Het kan helpen als u aangeeft dat uw werknemer niet de enige is met zijn probleem en hoe anderen het aanpakken. Bijvoorbeeld: ‘veel mensen die mantelzorg geven (of die worstelen met hun gezondheid) willen graag wat minder werken. We kunnen doorrekenen wat dat betekent voor hun inkomen. Hoe kijk jij daarnaar?
Een andere manier is door uw werknemer te vragen of u informatie mag geven. Dan zal uw medewerker de informatie die u geeft beter onthouden.
Stel dat u uw werknemer wilt motiveren om de inkomsten en uitgaven eens goed op een rij te zetten. Bijvoorbeeld omdat er een kind op komst is en u zich afvraagt of uw werknemer de financiële gevolgen overziet. Dan kunt u die suggestie vrijblijvend doen: ‘Het zou je misschien helpen als je je inkomsten en uitgaven op een rij zet’. Uw boodschap heeft echter meer effect als het advies gevraagd wordt gegeven. Bijvoorbeeld: : ‘Jullie krijgen straks een kind. Ik gun jullie alle geluk. Mag ik je daar een vraag over stellen?’ De ander zal zelden ‘nee’ antwoorden.
Doordat de ander ‘ja’ zei op uw vraag of u een suggestie mocht doen, zal de ander beter luisteren. U kunt dan bijvoorbeeld zeggen: ‘Veel mensen overzien niet wat een kind kost en worden daardoor verrast. Hebben jullie al bekeken wat het jullie straks gaat kosten?’ - 5Gebruik activerende vragen
Als uw werknemer (grote) financiële problemen heeft, dan wilt u waarschijnlijk weten wat er aan de hand is en hoe de problemen zijn ontstaan. Deze interesse is logisch maar niet altijd productief. Door vooral naar het ontstaan te vragen, zal uw werknemer zichzelf vooral trieste en deprimerende boodschappen horen overbrengen. Zoals pech in het leven, ontslag van de partner, ziekte of een scheiding. Bij een activerende vraag motiveert uw werknemer zichzelf meer om met de financiële problemen aan de slag te gaan.
Activerende vragen gaan bijvoorbeeld in op het belang om de situatie aan te pakken, en te kijken naar wat het zou opleveren om in actie te komen. U kunt ook een compliment geven voor de stappen die iemand al gezet heeft en zaken die iemand al geleerd heeft.
Voorbeelden van activerende vragen zijn:
- Je zit in een lastige situatie. Wat gaat het je opleveren als je de financiële problemen toch oplost?
- Je denkt nu nog niet na over je pensioen, maar welke financiële problemen kun je voorkomen als je er voor zorgt dat je dat toch goed regelt?
- Je bent nu vooral in de wolken omdat je gaat samenwonen, maar wat zou het je kunnen opleveren als je toch een samenlevingscontract zou opstellen?
- Je ziet er wellicht erg tegenop, maar wat zou het je opleveren als je naar de gemeente gaat om hulp te vragen?
Wat minder goed werkt, zijn vragen over hoe een situatie is ontstaan, wat er niet gelukt is: dat remt de ander juist. U kunt beter niet zeggen:
- Hoe is het zo gekomen? (Uw werknemer gaat uitleggen wat hem of haar allemaal is overkomen. Het uitspreken daarvan brengt zwaarte in een gesprek die mensen niet aanzet tot actie. Wilt u het toch graag weten , stel deze vraag dan op een later moment in het gesprek, na activerende vragen.)
- Waarom heb je niet …
- Wat houd je tegen om hulp te zoeken?
- 6Concreet actieplan
Help uw werknemer met het bedenken van concrete acties voor de korte termijn. Door stress komen mensen moeilijker in actie, vergeten ze dingen sneller en hebben ze meer moeite om emoties te reguleren.
Verder weten veel mensen niet welke hulp waar beschikbaar is en wat de voordelen daarvan zijn. Bespreek daarom welke hulpvormen er zijn binnen en buiten uw organisatie. Vraag welke soort hulp hij zou willen en of u ergens bij kunt helpen. Geef aan dat hulp krijgen onder werktijd mogelijk is, om de drempel zo laag mogelijk te maken. En mogelijk kunt u uw werknemer helpen met meer/minder uren werken of met een budgetcoach (op kosten van de werkgever)?
Wilt u hulp bij geldzorgen beter vindbaar maken voor alle werknemers? Hang dan deze posters/flyers op in bedrijfsruimtes zoals liften en het bedrijfsrestaurant en leg ze neer op centrale plekken. Vermeld op intranet en in nieuwsbrieven waar hulp te vinden is of voeg dit toe aan de salarisstrook.
Stel dat u een werknemer heeft die eigenlijk wel hulp zou willen hebben van een vrijwilligersorganisatie of budgetcoach om de administratie op orde te krijgen. Bijvoorbeeld omdat hij in scheiding ligt en niet goed weet wat de inkomsten en uitgaven zijn, hoeveel rekeningen er liggen, wat er nog aan belastingen en toeslagen in de lucht hangen, etc. Help hem dan om een concreet eigen plan te bedenken door vragen te stellen over de eerste stap.. Zeg bijvoorbeeld: ’Dus je wilt wel graag hulp van een vrijwilliger/budgetcoach. Wat is voor jou een goed moment om te bellen om je aan te melden?’
U denkt misschien dat een dergelijke vraag niet nodig is, omdat uw werknemer uit zichzelf al gemotiveerd is. Maar stress kost vaak zoveel energie dat mensen juist blokkeren en niet doen wat zo belangrijk voor hen is: in actie komen. Door mensen te bevragen, vergroot u de kans dat ze toch in beweging komen.
- 7Meer voorbeelden en oefenen?
Voor meer voorbeeldvragen kunt u deze printbare ABC gebruiken. In bijgaand filmpje staat een voorbeeldgesprek. Voor meer gesprekstips en voorbeeldgesprekken kunt u de gratis e-learning voor werkgevers gebruiken. Ook geven diverse budgetcoaches trainingen om deze gesprekken te oefenen.
